مصاحبه دکتر قلیانچی با رادیو گیلان

به نام خدا

مصاحبه دکتر قلیانچی با رادیو گیلان

1- وقتی نام بیماری ام‌اس شنیده می‌شود، دل نگرانی و هراس ایجاد می‌شود، این بیماری چیست؟

بیماری ام اس یا Multiple Sclerosis در حقیقت یک بیماری التهابی سیستم اعصاب مرکزی شامل مغز و نخاع می‌شود. این بیماری، غشای میلین (غشای چربی دور اعصاب) را درگیر می‌کند و سرعت هدایت عصبی را کاهش می‌دهد. پیغام‌های عصبی را دیرتر به مغز می‌رساند و موجب کرختی دست و پا، تاری دید و ... گردد.

2- چرا پیغام‌ها دیرتر به مغز می‌رسند؟
بدلیل آسیب به رشته های عصبی و غشای میلین(که از جنس چربی بوده و باعث سریعتر شدن هدایت پیامهای عصبی می شود) در نتیجه،این پیامها کند تر به مغز مخابره شده و می تواند بعضی از علائم منفی یعنی ضعف و فلجی،بی حسی،گزگز و مورمور صورت و اندامها،عدم تعادل،دو بینی،تاری دید،اختلالات اسفنکتری(بی اختیاری ادراری و مدفوعی)،ناتوانی جنسی،خستگی و خیلی علائم دیگر ایجاد شود.

3- علل کل بیماری ام اس
دقیقا شناخته شده نیست. عوامل محتمل را می‌توان ژنتیک، برخی از ویروس‌ها مانند ویروس اپشین‌بار (ویروس EBV) و مسایلی مانند کمبود ویتامین D و استرس‌ها…
کمبود ویتامین D در سال‌های اخیر و اثر آن بر بیماری ام‌اس بسیار مورد توجه بوده است. منبع اصلی ویتامین D آفتاب است. ویتامین D بر سیستم ایمنی بدن تاثیر دارد و تنظیم آن را به هم می‌زند. مجموع کمبود ویتامین D، به همراه سایر عوامل می‌تواند موجب ایجاد این بیماری گردد. معمولا ویتامین D ، به صورت مکمل به بیماران تجویز می‌گردد.

4-علائم ام‌اس چیست؟ و آیا شخص بیمار با یکی از علایم باید به پژشک مراجعه کند؟
یکی از علائم شایع آن گزگز دست و پا است. این علائم 100% نشان‌دهده بیماری ام‌اس نیست. برخی از بیماران به دلیل ترس از ام‌اس به پزشک مراجعه می‌کنند اما خوشبختانه بسیاری از آن‌ها مبتلا به این بیماری نیستند.
علائم مهم که باید حداقل 24 ساعت تا 48 ساعت مداوم در بیمار باقی بمانند، عبارتند از:
گزگز
تاری دید
دوبینی
عدم تعادل
ضعف دست و پا (توانایی راه‌رفتن را از دست می‌دهد، سرعت راه رفتن وی کند شود، یا احساس می‌کند که مثلا حرکت وی در یک رودخانه در خلاف جهت حرکت آب می‌باشد)

5-آیا بیماری MS انواع خاصی دارد؟

بله شایع‌ترین نوع ام‌اس، نوع عودکننده-بهبودیابنده (RRMS) است. یعنی به صورت حمله‌ای می‌باشد. بیمار به طور ناگهانی دچار ضعف دست و پا یا گزگز و مور مور و یا تاری دید می‌گردد و بعد با بستری شدن و دریافت کورتون یا خود بخود، امکان فروکش کردن و بهبود بیماری وجود دارد. این بهبودی ممکن است سالها طول بکشد. یعنی ممکن است بیماری بعد از یک حمله تا 15-20 سال، دچار اتفاقی نگردد وحتی بعضی موارد گزارش شده است که پس از مرگ افراد در نمونه برداری مغزشان شواهد MS مشاهده گردیده،یعنی ممکن است تا آخر عمر علامتی نداشته باشند. نوع دیگر، پیش‌رونده اولیه است و از همان ابتدا، کم‌کم و به تدریج پیشرفت می‌کند و دارای علایمی مانند اختلال راه‌رفتن دارد.

6-پس این ترس جامعه،مخصوصا افراد جوان از MS بی مورد است؟

بله.تا حد زیادی همینطور است و ما در کلینیک MS تعداد زیادی بیماران MS phobia یا ترس از MS را می بینیم.ترس از MS در جامعه ما به دلیل اطلاع رسانی نادرست و ناکافی بوده و گاهی نگاه افراد دیگر به بیماران از روی ترحم می تواند موجب رنجش خاطر بیماران گردد.

7- یعنی می توان گفت همه بیماران MS به ویلچر احتیاج پیدا می کنند؟

خیر.حدود 25%پس از سالها که معمولا 20-15 سال پس از شروع بیماری است، امکان دارد این اتفاق بیفتد.یعنی وارد فاز پیشرونده ثانویه شوند.پس ما باید نیمه پر لیوان را نگاه کنیم(یعنی آن 75% که نیاز به ویلچر پیدا نمی کنند)

8- چه کسانی مستعد ام‌اس هستند؟

معمولاً بیماری در سنین 20 تا 50 سال شایع است و دو تا سه برابر خانم‌ها را درگیر می‌سازد (درگیر کردن نیروی کار یا مادر و .. که اهمیت بیماری را بالا می‌برد). در ایران در حدود 80000 بیماری ام‌اس گزارش شده‌اند که این عدد در استان گیلان برطبق آمار در حدود 1400 می‌باشد که احتمالا آمار واقعی بیشتر از این عدد است. بعضی از افراد معمولا به دلیل محیط خانواده و اطرافیان، بیماری خود را ثبت نمی‌کنند که کار اشتباهی است و بهتر است که همه حداقل در انجمن‌ ام اس ثبت‌نام کنند.

9- چرا خانم‌ها بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند؟

این کامل مشخص نیست ولی احتمال می‌دهند که به سیستم ایمنی بدن خانم‌ها مربوط باشد مانند بیماری‌های خودایمنی دیگر در خانم‌ها شایع‌تر است مانند بیماری‌های روماتیسمی. این بیماری‌ها که به هورمون‌های زنانه ارتباط دارد پس از سنین یائسگی تقریبا در بین زنان و مردان یکسان می‌شود.

10- آیا MS بیماری مسری و قابل انتقال است؟

خیر.تاکنون شواهدی از سرایت بیماری به دیگران گزارش نشده ولی ارتباطات ژنتیکی داشته و بعضا در یک خانواده چند نفر مبتلا به MS دیده می شود و این به معنای ارثی بودن نیست.فقط یک چند درصدی نسبت به افراد عادی جامعه در افراد منسوب احتمالش بیشتر می شود.

11- آیا مبتلایان به ام اس می‌توانند ازدواج و یا بچه دار شوند؟

بیمار ام‌اس می‌تواند ازدواج کند یا باردار شود. ریسک انتقال آن به نوزاد زیر 3-4% می‌باشد. یعنی 97% احتمال دارد که بچه سالم باشد. ولی اگر پدر و مادر هر دو ام‌اس داشته باشند، توصیه می‌گردد که بچه‌دار نشوند.

12-سن ابتلا به بیماری:

شایع‌ترین سن 20 تا 50 می‌باشد. در کودکان نیز دیده می‌شود. اخیراً در افراد با سن بیشتری از 50 سال نیز دیده می‌شود

13- آیا این بیماری درمان دارد؟

بله.معمولا در حملات MS از کورتیکواستروئیدها(کورتون ها) استفاده می کنیم و بعد برای پیشگیری از ایجاد حملات از داروهای مختلفی بهره می بریم که هر روز به تعداد آنها اضافه می شود.از حدود 25 سال قبل اینترفرونها و بعد گلاتیرامراستات که فرمهای تزریقی دارند و در چند سال اخیر از فینگو لیمود، دی متیل فومارات و تری فلونوماید که خوراکی هستنددر درمان بیماری MS استفاده می شود.در ضمن با حمایت دولت و بیمه ها از داروهای قوی وموثر ناتالیزوماب(تای سابری) و نیز ریتوکسیماب که توسط فوق تخصص های MS و نورولوژیست ها تجویز می شوند بهره می بریم.

14-آیا ام‌اس دارای علایم مزاجی است؟

ام‌اس دارای علایم مزاجی خاصی نیست. اما اگر پلاک‌های ام‌اس در نخاع اتفاق بیافتد، به شکل یبوست و یا حتی در موارد شدید به صورت بی‌اختیاری مدفوع مشاهده شود. اما از علایم اولیه بیماری نیست.

15- نکات پیشگیرانه درباره بیماری:

مساله کاهش استرس و نگرش مثبت بیمار نسبت به ام‌اس بسیار حیاتی است. مساله دیگر، ورزش‌هایی مانند یوگا، شنا، ایروبیک و .... موجب بالارفتن اعتماد به نفس بیماران می‌گردد.
مساله دیگر، رژیم غذایی متعادل است. کاهش نمک توصیه می‌گردد. سیگار نباید بکشند و از مکمل‌های D استفاده کنند.

سوال بیمار: 40ساله هستم و 10 سال مبتلا به ام‌اس هستم. سه بار دچار حمله و بستری شدم. اکنون از سلامتی برخوردار هستم. هفته‌ای یکبار از آمپول سینوکس استفاده می‌کنم. می‌توان از قرص به جای آمپول استفاده کنم؟

معمولا برای بیمارانی که با آمپول‌های اینترفرون که عوارض زیادی ندارند و اثر خوبی دارد، دارای وضعیت پایدار بوده و علایم بالینی در آن‌ها اضافه نشده است، صلاح نیست که داروهای آن‌ها به داروهای خوراکی جدید تغییر یابد. زیرا ممکن است که بیماری که به یک دارو جواب داده است، حتما به داروهای دیگر نیز جواب دهد. امکان قطع کردن دارو وجود دارد اما باید چندین سال از این دارو استفاده کنند زیرا ممکن است با قطع دارو، بیماری تشدید شود.

سوال بیمار: آیا ازدیاد گازهای معده که از یبوست ایجاد می‌شود، می‌تواند بر اعصاب و بیماری‌هایی مانند ام‌اس اثر بگذارد؟

معمولا این علایم به سندروم روده تحریک‌پذیر ارتباط دارد که یک بیماری عصبی است و شبکه عصبی روده‌ها را درگیر می‌کند و دارای علایمی مانند یبوست و اسهال متناوب یا نفخ و درد شکم است و هیچ ارتباطی به ام‌اس ندارد. ممکن است همزمان با شروع ام‌اس به دلیل استرس ایجاد شود.

در انتها در مورد خودتان و هدف از ادامه تحصیل در رشته فوق تخصص MS و نیز هدف از راه اندازی کلینیک MS در بیمارستان بین المللی قائم(عج) بفرمایید:

بنده رتبه 5 کنکور سراسری سال 72،فارغ التحصیل رشته پزشکی دانشگاه تهران در سال 80 و دریافت کننده بورد تخصص مغز و اعصاب در سال 86 از دانشگاه گیلان هستم.با توجه به اینکه حدود 1400 نفر بیمار MS در استان گیلان در انجمن MS ثبت شده اند و اینجانب برآورد می کنم حدود 2000 نفر بیمار مبتلا داشته باشیم و شیوع این بیماری نیز در حال افزایش بوده و خیلی از بیماران برای مراجعه به فلوشیپ فوق تخصصی MS به تهران مراجعه می کردند و این نیاز را دیدم که اطلاعات خودم را در مورد این بیماری را به روزرسانی نمایم و این امر موجب شد که در آزمون فلوشیپ MS که در سال 93 برای اولین بار در ایران برگزار شد شرکت نموده و توانستم رتبه اول در کشور را کسب نموده و بعنوان چهارمین فلوشیپ MS در کشور و اولین فلوشیپ فوق تخصصی MS در استان گیلان از آبان 94 مشغول به فعالیت شدم. و با حمایت هیئت مدیره و مدیر عامل بیمارستان بین المللی قائم(عج) تصمیم به راه اندازی کلینیک جامع MS در این بیمارستان را گرفتیم.این بیمارستان با دارا بودن افراد متخصص و فوق تخصص در رشته های مختلف مانند ارولوژی،درد،روانشناسی،فیزیوتراپی و توانبخشی و اینجانب که فلوشیپ MS هستم،پتانسیل داشتن یک کلینیک جامع برای بیماران MS را دارد تا بتوانیم در جاهای مختلف از دانش همکاران رشته های دیگر نیز استفاده کنیم.در ضمن با توجه به وجود بخش شقایق بیمارستان قائم و تمهیداتی که ریاست بیمارستان برای بیماران MS قائل شده است،تزریقات و مانیتورینگ داروهای MS در این بخش انجام شده و بیماران حداکثر ظرف 6 ساعت مرخص می شوند.